იმერული ლექსიკისათვის (ოკრიბული მეტყველების მიხედვით)

ანოტაცია

სალიტერატურო ენის ლექსიკური ფონდის შესწავლისათვის მნიშვნელოვანია დიალექტებში დავანებული სიტყვაფორმების აღნუსხვა და შესწავლა. მით უფრო, დროთა განმავლობაში თანდათან დავიწყებას ეძლევა გარკვეული სიტყვები, რომლებიც ჩვენი ყოფა-ცხოვრების განუყოფელი ნაწილია.

სტატიაში განვიხილავთ იმერეთში, კერძოდ, ორპირის თემში შემავალ სოფლებშიჩაწერილსაინტერესოსიტყვაფორმებს.მასალაჩაწერილიააწსუ-ს ქართველური დიალექტოლოგიის სამეცნიერო-კველევითი ინსტიტუტის (ამჟამად  პროფ.  ტარიელ  ფუტკარაძის  სახელობის  ქართველოლოგიის სამეციერო-კვლევითი ცენტრის) თანამშრომელთა მიერ 1993-1998 წლებში. საანალიზო  ლექსიკური  ერთეულები  შევუდარეთ  ქართული  ენის განმარტებით  ლექსიკონსა და სხვადასხვა დიალექტურ  ლექსიკონებს. გაანალიზებული სიტყვების ნაწილი არ არის    დაფიქსირებული ლექსიკონებში.  მაგ.:  აცხოკი  (პატარა,  მცირე);  სამპორტყალა (სამწვერა, ერთგვარი ჯოხი); ფახუცა (ძლიერ  დაკოჭლებული); ყურზა-მურზა (სხვადასხვა  ზომისა  და ფორმის  ქვები);  წაჭინჭყალებული  (შეზარხო- შებული);  ნაწილი კი შეიძლება იყოს დადასტურებლი ლექსიკონებში, მაგრამ განსხვავებული ფორმით ან სემანტიკით. მაგ.: გაღაღანებული (გამთბარი, გახურებული); გაძგრიალებული (გაწკრიალებული, კარგად მოწყობილი); დეიყურყუნა (ფრინველის ხმიანობა); კონტლები (პატარები, ერთმანეთის მიყოლებით); მორკოლავ  (დაგეგმავ, შემოხაზავ)...

ცალკე გამოვყავით სიტყვები, რომლებიც დასტურდება სხვა კილო- ებში, თუმცა იმერულ დიალექტურ ლექსიკონებში არ არის აღნიშნული. მაგ.: მოჟღლიმო (მოსრესა, მოჭყლეტა); ნაკლე (ნაკლის მქონე); ნახო (ღომის ნარჩენი, ჩენჩო); სარაყუდა (მაღალი ადამიანი); ყვინტილოფს (თვლემს, ყვინთავს).

შედარებით ნაკლები რაოდენობით დადასტურდა უცხოენოვანი სიტყვაფორმები. ხშირია რუსული წარმომავლობის სიტყვები: პლატუკი (ცხვირსახოცი); რედისკა  (ბოლოკი);  ყუმუსი (თურქ.) (ნეშომპალა).